ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ପାଇଁ ସମନ୍ବିତ, ସୁଲଭ ଏବଂ ଆଧୁନିକ ରେଳ ଯାତ୍ରା ଦିଗରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ପଦକ୍ଷେପ ସ୍ୱରୂପ, ଭାରତୀୟ ରେଳ ବ୍ୟାପକ ସଂସ୍କାର ଏବଂ ନବସୃଜନ କରୁଛି। ଏହି କ୍ରମରେ ଅମୃତ ଭାରତ ଏକ୍ସପ୍ରେସର ପ୍ରଚଳନ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ – ଏକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଣ-ଏସି ଟ୍ରେନ ଯାହା ସାଧାରଣ ବର୍ଗର ଯାତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ କରେ। ଏହି ପ୍ରୟାସଗୁଡ଼ିକ ସୁରକ୍ଷା, ଆରାମ ଏବଂ ସିଟ୍ କ୍ଷମତା ବିସ୍ତାର ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ପ୍ରଦାନ କରି ନିମ୍ନ ଏବଂ ମଧ୍ୟମ ଆୟକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କ ପ୍ରତି ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରୁଛି।
ଲୋକସଭାରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରି କେନ୍ଦ୍ର ରେଳ, ସୂଚନା ଏବଂ ପ୍ରସାରଣ ତଥା ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ସ ଏବଂ ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ଅଶ୍ୱିନୀ ବୈଷ୍ଣବ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଭାରତୀୟ ରେଳ ସକ୍ରିୟ ଭାବରେ ଅଣ-ଏସି କୋଚ୍ର ଅନୁପାତ ବୃଦ୍ଧି କରୁଛି, ସୁଲଭ ଭଡ଼ା ସହିତ ଟ୍ରେନ୍ ପରିଚାଳନା କରୁଛି ଏବଂ ଅଣସଂରକ୍ଷିତ ଯାତ୍ରାକୁ ଆଧୁନିକୀକରଣ କରିବା ପାଇଁ ନୂତନ ପିଢ଼ିର ଅମୃତ ଭାରତ ଟ୍ରେନ ନିର୍ମାଣ କରୁଛି।
ଏହି ଆଧୁନିକୀକରଣ ଅଭିଯାନର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଆକର୍ଷଣ ହେଉଛି ଅଣ-ବାତାନୁକୂଳିତ (ନନ-ଏସି) ଯାତ୍ରା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ କେନ୍ଦ୍ରିତ କରିବା। ବର୍ତ୍ତମାନ, ଭାରତୀୟ ରେଳ ନେଟୱାର୍କରେ ସମସ୍ତ କୋଚ୍ର ପ୍ରାୟ ୭୦% ନନ୍-ଏସି କୋଚ୍ ଅଛି, ମୋଟ ୮୨,୨୦୦ ରୁ ପ୍ରାୟ ୫୭,୨୦୦ ଏପରି କୋଚ୍ ଅଛି। ଆସନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ, ମୋଟ ଟ୍ରେନ୍ ସିଟ୍ର ପ୍ରାୟ ୭୮% – ୬୯ ଲକ୍ଷରୁ ପ୍ରାୟ ୫୪ ଲକ୍ଷ – ନନ୍-ଏସି, ଯାହା ଭାରତୀୟ ଜନତାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ବର୍ଗ ପାଇଁ ଏକ ସ୍ପଷ୍ଟ ପସନ୍ଦକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ।
ଏହି ରଣନୈତିକ ଧ୍ୟାନ ଯାତ୍ରୀଙ୍କ ତଥ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ସ୍ପଷ୍ଟ। ୨୦୨୪-୨୫ରେ, ପ୍ରାୟ ୬୫୧ କୋଟି ଯାତ୍ରୀ ସାଧାରଣ କିମ୍ବା ଅଣସଂରକ୍ଷିତ କୋଚ୍ରେ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ, ଯାହା ୨୦୨୩-୨୪ରେ ୬୦୯ କୋଟି ଏବଂ ୨୦୨୨-୨୩ରେ ୫୫୩ କୋଟି ଥିଲା। ଏହି ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ମହାମାରୀ ବର୍ଷରୁ ଏକ ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧିକୁ ଚିହ୍ନିତ କରେ, ଯାହା ବଜେଟ୍ ଯାତ୍ରା ବିକଳ୍ପ ପାଇଁ ଚାହିଦାରେ ଏକ ସ୍ଥିର ବୃଦ୍ଧି ଦର୍ଶାଉଛି।
ଏହି ବର୍ଦ୍ଧିତ ଚାହିଦାକୁ ଉନ୍ନତ ସେବା ଗୁଣବତ୍ତା ସହିତ ମେଳ କରିବା ପାଇଁ, ଭାରତୀୟ ରେଳବାଇ ଅମୃତ ଭାରତ ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍ ଆରମ୍ଭ କରିଛି – ଭାରତରେ ସାଧାରଣ ଶ୍ରେଣୀ ଯାତ୍ରାକୁ ପୁନଃପରିଭାଷିତ କରିବା ପାଇଁ ଡିଜାଇନ୍ କରାଯାଇଥିବା ଏକ ଆଧୁନିକ, ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଣ-ଏସି ଟ୍ରେନ୍ ସେବା। ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ମଞ୍ଜୁର ହୋଇଥିବା ୧୦୦ଟି ଟ୍ରେନ ମଧ୍ୟରୁ ୧୪ଟି ଅମୃତ ଭାରତ ଟ୍ରେନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇଛି।
ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅମୃତ ଭାରତ ଟ୍ରେନରେ ୧୧ଟି ଜେନେରାଲ କ୍ଲାସ କୋଚ୍, ୮ଟି ସ୍ଲିପର୍ କ୍ଲାସ କୋଚ୍, ୧ଟି ପ୍ୟାଣ୍ଟ୍ରି କାର୍ ଏବଂ ୨ଟି ଲଗେଜ୍/ଗାର୍ଡ ଭ୍ୟାନ୍ ରହିଛି ଯେଉଁଥିରେ ଭିନ୍ନକ୍ଷମ ଯାତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ କମ୍ପାର୍ଟମେଣ୍ଟ ଅଛି। ଏହି ଟ୍ରେନଗୁଡ଼ିକ ବନ୍ଦେ ଭାରତ ଏକ୍ସପ୍ରେସ ଦ୍ୱାରା ଅନୁପ୍ରାଣିତ ଉନ୍ନତ ଡିଜାଇନ୍ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ସହିତ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି, ଯାହା କେବଳ ସୁଲଭ ନୁହେଁ ବରଂ ଏକ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଯାତ୍ରା ଅଭିଜ୍ଞତା ମଧ୍ୟ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିଥାଏ।
ଯାତ୍ରୀ-କେନ୍ଦ୍ରିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଏବଂ ସୁରକ୍ଷା ଦିଗକୁ ଏଥିରେ ଧ୍ୟାନ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି। ଅମୃତ ଭାରତ ଟ୍ରେନଗୁଡ଼ିକ ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ଆରାମଦାୟକ ଅପଗ୍ରେଡ୍ ର ଏକ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ପ୍ରଦାନ କରେ। ଏଥିରେ ଏକ ସୁଗମ ଯାତ୍ରା ପାଇଁ ଜର୍କ-ମୁକ୍ତ ସେମି-ଅଟୋମେଟିକ୍ କପଲର୍ ରହିଛି। ସହଜ ପ୍ରବେଶ ପାଇଁ ଉନ୍ନତ ସିଡ଼ି ସହିତ ଆଧୁନିକ ଶୌଚାଳୟ ଏବଂ ବର୍ଥ ଡିଜାଇନ୍ ସାମିଲ୍ କରାଯାଇଛି। ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ଇପି-ସହାୟତାଯୁକ୍ତ ବ୍ରେକିଂ ସିଷ୍ଟମ୍ ଏବଂ ଏରୋସୋଲ୍-ଆଧାରିତ ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ୟୁନିଟ୍ ରହିଛି। ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଚ୍ରେ ୟୁଏସବି ଟାଇପ୍-ଏ ଏବଂ ଟାଇପ୍-ସି ଚାର୍ଜିଂ ପଏଣ୍ଟ, ଏଲଇଡି ଆଲୋକ ଏବଂ ସିସିଟିଭି କ୍ୟାମେରା ସୁବିଧା ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ଉତ୍ତମ ଖାଦ୍ୟ ସେବା ପାଇଁ ଉନ୍ନତ ହିଟିଂ କ୍ଷମତା ସହିତ ନନ୍-ଏସି ପ୍ୟାଣ୍ଟ୍ରି କାର ଓ ଦକ୍ଷ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଶୀଘ୍ର-ରିଲିଜ୍ ପ୍ରଣାଳୀ ସହିତ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସିଲ୍ ହୋଇଥିବା ଗ୍ୟାଙ୍ଗୱେ ସୁବିଧା ସାମିଲ୍ କରାଯାଇଛି। ଏହି ସମସ୍ତ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପାରମ୍ପରିକ ନନ୍-ଏସି ଟ୍ରେନଗୁଡ଼ିକ ତୁଳନାରେ ଏକ ଯଥେଷ୍ଟ ଉନ୍ନତିକୁ ଚିହ୍ନିତ କରେ, ଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ, ବିଶେଷକରି ନିମ୍ନ-ଆୟ ଗୋଷ୍ଠୀର ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସୁରକ୍ଷିତ ଏବଂ ଅଧିକ ମର୍ଯ୍ୟାଦାପୂର୍ଣ୍ଣ ଯାତ୍ରା ଅଭିଜ୍ଞତା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ।
କ୍ଷମତାକୁ ଆହୁରି ବୃଦ୍ଧି କରିବା ପାଇଁ, ଭାରତୀୟ ରେଳବାଇ ଏକ ବିଶାଳ କୋଚ୍ ସମ୍ପ୍ରସାରଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ହାତକୁ ନେଇଛି। ଆଗାମୀ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ମୋଟ ୧୭,୦୦୦ ନୂତନ ନନ୍-ଏସି ଜେନେରାଲ୍ ଏବଂ ସ୍ଲିପର୍ କୋଚ୍ ନିର୍ମାଣ କରାଯିବ, ଯାହା ବଜେଟ୍ ଯାତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଲବ୍ଧତାକୁ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଭାବରେ ବୃଦ୍ଧି କରିବ। ଏହା କେବଳ ୨୦୨୪-୨୫ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ବିଭିନ୍ନ ଦୂରଗାମୀ ଟ୍ରେନରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିବା ୧,୨୫୦ ସାଧାରଣ କୋଚ୍ ବ୍ୟତୀତ ହେବ।
ବିଦ୍ୟମାନ ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ, ମେଲ୍ ଏବଂ ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍ ଟ୍ରେନଗୁଡ଼ିକରେ ସାଧାରଣତଃ ୨୨ଟି କୋଚ୍ ଥାଏ, ଯାହା ମଧ୍ୟରୁ ୧୨ଟି ନନ୍-ଏସି ଜେନେରାଲ୍ ଏବଂ ସ୍ଲିପର୍ ଶ୍ରେଣୀର। ଅମୃତ ଭାରତ ବ୍ୟତୀତ, ଭାରତୀୟ ରେଳ ସହରାଞ୍ଚଳ ଏବଂ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଉଭୟରେ ଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ସେବା ଯୋଗାଇବା ପାଇଁ ଏମଇଏମୟୁ (ମେନ୍ଲାଇନ୍ ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ ମଲ୍ଟିପଲ୍ ୟୁନିଟ୍), ଇଏମୟୁ (ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ ମଲ୍ଟିପଲ୍ ୟୁନିଟ୍), ଏବଂ ପାରମ୍ପରିକ ଯାତ୍ରୀବାହୀ ଟ୍ରେନ ସମେତ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ସୁଲଭ ଅଣସଂରକ୍ଷିତ ସେବା ପରିଚାଳନା କରିଆସୁଛି।
ଶ୍ରୀ ବୈଷ୍ଣବ ଏହା ମଧ୍ୟ ପୁନରାବୃତ୍ତି କରିଛନ୍ତି ଯେ ଭାରତୀୟ ରେଳ ସେବାର ମୂଲ୍ୟ ଓ ଏଥିରେ ହେଉଛି ଖର୍ଚ୍ଚ ଉପରେ ଆଧାର କରି ସାମାଜିକ-ଆର୍ଥିକ ଦିଗ ଏବଂ ପରିବହନର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଦ୍ଧତିରୁ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ସମେତ ଅନେକ କାରଣ ଉପରେ ଆଧାର କରି ଏହାର ଭଡ଼ା ନିର୍ଦ୍ଦାରିତ କରେ। ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଧୁନିକୀକରଣ ସତ୍ତ୍ୱେ, ରେଳବାଇ ବିଶେଷକରି ଏହାର ଅଣ-ଏସି ଏବଂ ସାଧାରଣ ଶ୍ରେଣୀ ବିଭାଗରେ ସୁଲଭତାକୁ ପ୍ରାଥମିକତା ଦେଇ ଚାଲିଛି।
ସାଧାରଣ ଶ୍ରେଣୀର ଯାତ୍ରୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି, ଅଣ-ଏସି କୋଚ୍ର ବର୍ଦ୍ଧିତ ଫ୍ଲିଟ୍ ଏବଂ ଅମୃତ ଭାରତ ଭଳି ଅଭିନବ ସେବାର ଶୁଭାରମ୍ଭ ସହିତ, ଭାରତୀୟ ରେଳବାଇ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଏକ ଅଧିକ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତିକରଣ ଭବିଷ୍ୟତ ଆଡ଼କୁ ଅଗ୍ରସର ହେଉଛି। ନୂତନ ଟ୍ରେନ୍ଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ଯାତ୍ରାରେ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛି, ବିଶେଷକରି ଯେଉଁମାନଙ୍କ ପାଇଁ ରେଳ ଦୀର୍ଘ-ଦୂରତା ପରିବହନର ପ୍ରାଥମିକ ମାଧ୍ୟମ ହୋଇ ରହିଛି।