ଅନେକ ପିଢ଼ି ଧରି, ଭାରତୀୟ ମହିଳାମାନେ ନାନା ପ୍ରତିବନ୍ଧକକୁ ସାମ୍ନା କରି ଆସୁଥିଲେ। ସେମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା, ନିଯୁକ୍ତି ଏବଂ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାରେ ସୀମିତ ସୁଯୋଗ ମିଳୁଥିଲା। ବିଶେଷ କରି ଗ୍ରାମୀଣ ଏବଂ ଅବହେଳିତ ସମ୍ପ୍ରଦାୟରେ ଏହାର ଅଧିକ ପ୍ରଭାବ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଥିଲା। କିନ୍ତୁ 2014 ପରଠାରୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏକ ଐତିହାସିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଛି। ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଆଉ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ହିତାଧିକାରୀ ଭାବରେ ନୁହେଁ ବରଂ ପରିବର୍ତ୍ତନର ସଶକ୍ତ ଏଜେଣ୍ଟ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଉଛି । ସେମାନେ ଭାରତର ବିକାଶ କାହାଣୀର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ପାଲଟିଛନ୍ତି । ଏକ ସାହସିକ, ସମାବେଶୀ ଏବଂ ଜୀବନଚକ୍ର ଆଧାରିତ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୋଇ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଶିକ୍ଷା, ଆବାସ, ଡିଜିଟାଲ୍ ସୁବିଧା, ପରିମଳ ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ଅନ୍ତର୍ଭୂକ୍ତିକରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସରକାର ଲକ୍ଷ୍ୟବଦ୍ଧ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି। ଏହା ଦେଶର ପ୍ରତ୍ୟେକ ମହିଳାଙ୍କୁ ମର୍ଯ୍ୟାଦା, ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତାର ସହ ବଞ୍ଚିବାକୁ ସଶକ୍ତ କରୁଛି।
ଆଜି ମହିଳାମାନେ ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକର ନେତୃତ୍ୱ ନେଉଛନ୍ତି, ବ୍ୟବସାୟ ଆରମ୍ଭ କରୁଛନ୍ତି, ବିଜ୍ଞାନ, ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଏବଂ କ୍ରୀଡ଼ା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକକୁ ଭାଙ୍ଗି ଦେଶର ଭବିଷ୍ୟତକୁ ରୂପ ଦେଉଛନ୍ତି। ଭାରତର ଜନସଂଖ୍ୟାର ପ୍ରାୟ 67.7% ମହିଳା ଏବଂ ଶିଶୁ ରହିଥିବା ବେଳେ ସେମାନଙ୍କର ସଶକ୍ତିକରଣ କେବଳ ସାମାଜିକ ସଂସ୍କାର ନୁହେଁ-ଏହା ଏକ ରଣନୀତିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପରିଣତ ହୋଇଛି । ଭାରତ ଅମୃତ କାଳରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ସହିତ ନାରୀ ଶକ୍ତି ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ, ଅଧିକ ସମାବେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଆଗକୁ ନେବାରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଶକ୍ତି ଭାବରେ ଛିଡ଼ା ହୋଇଛନ୍ତି ।
ଗତ 11 ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ, ଭାରତ ସରକାର ସାମାଜିକ, ଆର୍ଥିକ, ରାଜନୈତିକ ଏବଂ ଆଇନଗତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ସଶକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ବ୍ୟାପକ, ଜୀବନଚକ୍ର ଆଧାରିତ ନୀତିଗତ ଢାଞ୍ଚା ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି। ହିଂସା ଏବଂ ଭେଦଭାବ ବିରୁଦ୍ଧରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ଐତିହାସିକ ଆଇନ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ‘ବେଟୀ ବଚାଓ ବେଟୀ ପଢ଼ାଓ’, ‘ମିଶନ ଶକ୍ତି’ ଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନକାରୀ ଯୋଜନା ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଛି । ଐତିହାସିକ ନାରୀ ଶକ୍ତି ବନ୍ଦନ ଅଧିନିୟମ ଭଳି ଆଇନ ମହିଳାମାନଙ୍କ ବିକାଶ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ କେନ୍ଦ୍ରିତ କରିଛି। ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଗୋଷ୍ଠୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଉଦ୍ୟୋଗୀତା ଏବଂ ଜନସେବାରେ ମହିଳାମାନଙ୍କର ଅଂଶଗ୍ରହଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। ଆଇନଗତ ସଂସ୍କାର ଏବଂ ଶ୍ରମ ସଂହିତା ନିରାପଦ ଓ ସମାବେଶୀ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରୁଥିବାବେଳେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଆବାସ ଯୋଜନା, ଡିଏୱାଇ-ଏନଆରଏଲ୍ଏମ୍ ଏବଂ କୃଷି ସହାୟତା ପଦକ୍ଷେପ ଭଳି ଯୋଜନା ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ଏବଂ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସଶକ୍ତ କରିଛି। ତୃଣମୂଳ ସ୍ତରର ପ୍ରଶାସନ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବାହିନୀ ଏବଂ ବିମାନ ଚଳାଚଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ମହିଳାମାନେ ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନେତୃତ୍ୱ ନେଉଛନ୍ତି, ଯାହା ସମାବେଶୀ ଓ ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ଜାତୀୟ ବିକାଶକୁ ଆଗେଇ ନେଉଛି।
ମିଶନ ପୋଷଣ ଜରିଆରେ ଭାରତ କୁପୋଷଣ ବିରୋଧୀ ଲଢ଼େଇରେ ଏକ ସାହସିକ, ଏକୀକୃତ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଛି। 1.81 ଲକ୍ଷ କୋଟି ଟଙ୍କାର ନିବେଶ ସହିତ ମିଶନ ପୋଷଣର ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ 2021-22ରୁ 2025-26 ମଧ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି। ଏହା ପୁଷ୍ଟିସାଧନ ଅଭ୍ୟାସରେ ସୁଧାର ଆଣିବା ସହିତ ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିଷେଧକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏବଂ ସାମଗ୍ରିକ କଲ୍ୟାଣ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିଛି । ସକ୍ଷମ ଅଙ୍ଗନବାଡ଼ି ଏବଂ ପୋଷଣ 2.0 ଅଧୀନରେ ସରକାର 2 ଲକ୍ଷ ଅଙ୍ଗନବାଡ଼ି କେନ୍ଦ୍ରର ଉନ୍ନତିକରଣ ପାଇଁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛନ୍ତି । ଏହି ଉନ୍ନତି କେନ୍ଦ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଜରିଆରେ ଛଅ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ବୟସର ପିଲାମାନଙ୍କର ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶକୁ ସମର୍ଥନ କରି ଉନ୍ନତ ପୁଷ୍ଟିସାଧନ ଏବଂ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଶୈଶବ ଯତ୍ନ ଏବଂ ଶିକ୍ଷା (ଇସିସିଇ) ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା 24,533 ଅଙ୍ଗନବାଡ଼ି କେନ୍ଦ୍ରକୁ ସକ୍ଷମ ଅଙ୍ଗନବାଡ଼ିରେ ଉନ୍ନତିକରଣ କରାଯାଇଛି । ପୋଷଣ ଭି ପଢ଼ାଇ ଭି ଅଭିଯାନ ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷା ଓ ପୋଷଣ ନିମନ୍ତେ ଦେଶବ୍ୟାପୀ 4,65,719 ଅଙ୍ଗନବାଡ଼ି କର୍ମୀଙ୍କୁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦିଆଯାଇଛି ।
ସୁପୋଷିତ ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତ ଅଭିଯାନ ଅଧୀନରେ ଶୀର୍ଷ ଏକ ହଜାର ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତକୁ ପୁରସ୍କୃତ କରିବା ଲାଗି ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଛି। ସାର୍ବଜନୀୟନ ଟିକାକରଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ବାର୍ଷିକ ପ୍ରାୟ 2.9 କୋଟି ଗର୍ଭବତୀ ମହିଳାଙ୍କୁ ଟିକା ଦିଆଯାଉଛି। ଜନନୀ ଶିଶୁ ସୁରକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଦ୍ୱାରା 2014-15 ପରଠାରୁ, 16.60 କୋଟିରୁ ଅଧିକ ହିତାଧିକାରୀଙ୍କୁ ଉପକୃତ କରିଛି, ଯାହା ପରିବାର ପାଇଁ ପକେଟ ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଭାବରେ ହ୍ରାସ କରିଛି। ଜନନୀ ସୁରକ୍ଷା ଯୋଜନା ମଧ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଛି, ଯାହା ମାର୍ଚ୍ଚ 2025 ସୁଦ୍ଧା 11.07 କୋଟିରୁ ଅଧିକ ହିତାଧିକାରୀଙ୍କୁ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଛି। ଏହି ସର୍ତ୍ତମୂଳକ ନଗଦ ହସ୍ତାନ୍ତର ଯୋଜନା ଗରିବ ଗର୍ଭବତୀ ମହିଳାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ, ବିଶେଷ କରି ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଏବଂ ଅଣସଂରକ୍ଷିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ସଂସ୍ଥାଗତ ପ୍ରସବକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରୁଛି। ମାତୃତ୍ୱ ଏବଂ ନବଜାତଙ୍କ ଯତ୍ନକୁ ଆହୁରି ମଜବୁତ କରି, ସୁରକ୍ଷିତ ମାତୃତ୍ୱ ଆଶ୍ୱାସନ (ସୁମନ) ପଦକ୍ଷେପ ଗର୍ଭବତୀ ମହିଳା, ଅସୁସ୍ଥ ନବଜାତ ଶିଶୁ ଏବଂ ମା’ ମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରସବ ପରେ ଛଅ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗୁଣାତ୍ମକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ପାଇଁ ଶୂନ-ମୂଲ୍ୟ ପ୍ରବେଶ ନିଶ୍ଚିତ କରୁଛି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ସୁରକ୍ଷିତ ମାତୃତ୍ୱ ଅଭିଯାନ ଉଚ୍ଚ ବିପଦପୂର୍ଣ୍ଣ ଗର୍ଭଧାରଣର ସମୟୋଚିତ ଚିହ୍ନଟ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରଥମ ତ୍ରୈମାସିକରେ ପ୍ରସବପୂର୍ବ ଚାରିଟି ବ୍ୟାପକ ଯାଞ୍ଚ ପ୍ରଦାନ କରି ମାତୃ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବାରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମାତୃ ବନ୍ଦନା ଯୋଜନା ସଂସ୍ଥାଗତ ପ୍ରସବକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ଏବଂ ମାତୃ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ, ଗର୍ଭବତୀ ଏବଂ ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରାଉଥିବା ମହିଳାମାନଙ୍କୁ 5,000 ଟଙ୍କାର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନଗଦ ଲାଭ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ। ଏହା ଗର୍ଭାବସ୍ଥା ସମୟରେ ଉନ୍ନତ ପୁଷ୍ଟିସାଧନ ଏବଂ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ନିରୀକ୍ଷଣକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିଛି।
2016 ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଆବାସ ଯୋଜନା-ଗ୍ରାମୀଣ ପକ୍କା ଘର ସ୍ୱପ୍ନକୁ ପୂରଣ କରୁଛି । ପ୍ରାୟ 2.75 କୋଟି ପିଏମ ଆବାସ-ଗ୍ରାମୀଣ ହିତାଧିକାରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ 73 ପ୍ରତିଶତ ହେଉଛନ୍ତି ମହିଳା। ମହିଳାମାନଙ୍କୁ କେବଳ ଘର ମାଲିକାନା ମିଳିନାହିଁ, ଏହା ସେମାନଙ୍କୁ ମର୍ଯ୍ୟାଦା, ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାକୁ ସକ୍ଷମ କରିଛି । 2016 ରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳା ଯୋଜନା (ପିଏମୟୁୱାଇ) ର ଶୁଭାରମ୍ଭ ସହିତ, ମହିଳାମାନଙ୍କୁ 10.33 କୋଟି ଏଲପିଜି ସଂଯୋଗ ବଣ୍ଟନ କରାଯାଇଛି। ଏହା ଧୂଆଁମୁକ୍ତ ରୋଷେଇ ଘର ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ସହ ମହିଳାଙ୍କୁ ଶ୍ୱାସ ରୋଗରୁ ମୁକ୍ତି ଦେଇଛି । ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶକ୍ତି ଏଜେନ୍ସି ଏହାକୁ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଏବଂ ପରିବେଶ ସଂସ୍କାରରେ ଏକ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ ଏବଂ ଲିଙ୍ଗଗତ ଅସମାନତା ଦୂର କରିବାରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦକ୍ଷେପ ବୋଲି ପ୍ରଶଂସା କରିଛି। 2014 ପୂର୍ବରୁ ମାତ୍ର 39% ଭାରତୀୟ ପରିବାର ପାଖରେ ଶୌଚାଳୟ ସୁବିଧା ଥିଲା। ଗତ 11 ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ସରକାର 12 କୋଟି ଶୌଚାଳୟ ନିର୍ମାଣ କରି ଦେଶକୁ ଖୋଲା ଶୌଚମୁକ୍ତ କରିବା ସହ ମହିଳାଙ୍କ ଜୀବନକୁ ସୁରକ୍ଷିତ କରିଛନ୍ତି । ପୂର୍ବରୁ ଦୀର୍ଘ ଦୂରତାରୁ ପାଣି ଆଣିବା ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ମହିଳାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଦୈନନ୍ଦିନ ବୋଝ ଥିଲା। 2019 ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଜଳ ଜୀବନ ମିଶନ (ଜେଜେଏମ) ଏହି କଠିନ ପରିଶ୍ରମକୁ ସମାପ୍ତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲା। 15. 6 କୋଟିରୁ ଅଧିକ ନଳ ଜଳ ସଂଯୋଗ ଗ୍ରାମୀଣ ଜୀବନଧାରଣରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣୁଛି।
ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଏବଂ ପରିବାର କଲ୍ୟାଣ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପରିଚାଳନା ସୂଚନା ପ୍ରଣାଳୀ (ଏଚଏମଆଇଏସ) ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ, ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଜନ୍ମ ଅନୁପାତ (ଏସଆରବି) 918 (2014-15) ରୁ 930 (2023-24) କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। ଶିକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ୟୁଡିଆଇଏସ୍ଇ ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ, ମାଧ୍ୟମିକ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ବାଳିକାମାନଙ୍କ ନାମଲେଖା 75.51% ପ୍ରତିଶତ (2014-15) ରୁ 2023-24 ରେ 78 ପ୍ରତିଶତକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। 22 ଜାନୁଆରୀ 2015 ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ସୁକନ୍ୟା ସମୃଦ୍ଧି ଯୋଜନା ଆର୍ଥିକ ସୁରକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ବାଳିକାମାନଙ୍କୁ ସଶକ୍ତ କରିବାର ଏକ ଦଶନ୍ଧି ପୂରଣ କରିଛି। ନଭେମ୍ବର 2024 ସୁଦ୍ଧା, ସମଗ୍ର ଭାରତରେ 4.2 କୋଟିରୁ ଅଧିକ ଆକାଉଣ୍ଟ ଖୋଲାଯାଇଛି, ଯାହା ଏହି ଯୋଜନା ଉପରେ ବ୍ୟାପକ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ଏବଂ ବିଶ୍ୱାସକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରୁଛି।
ଆଜି, ମହିଳାମାନେ ଗର୍ବର ସହ ପୋଲିସ୍ ସେବା ଏବଂ ସଶସ୍ତ୍ର ବାହିନୀର ସମସ୍ତ ଶାଖାରେ ୟୁନିଫର୍ମ ପିନ୍ଧୁଛନ୍ତି, ସ୍ଥାୟୀ କମିଶନ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏକ ବାସ୍ତବତାରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି। ସୈନିକ ସ୍କୁଲ ଏବଂ ଜାତୀୟ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଏକାଡେମୀରେ ଝିଅମାନଙ୍କୁ ଭର୍ତ୍ତି କରାଯିବା ଭଳି ଐତିହାସିକ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଛି । ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ମହାକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ, ଭାରତୀୟ ମହିଳାମାନେ ଉଳ୍ଲେଖନୀୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରୁଛନ୍ତି । ସେମାନେ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-3ର ସଫଳତାରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଯାହା ଭାରତର ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉତ୍କର୍ଷତା ଏବଂ ଲିଙ୍ଗଗତ ଅନ୍ତର୍ଭୂକ୍ତିକରଣର ପ୍ରତୀକ। ନାରୀ ଶକ୍ତି ବନ୍ଦନ ଅଧିନୟମ ଲୋକସଭା ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାରେ ମହିଳାଙ୍କ ପାଇଁ ୩୩% ଆସନ ସଂରକ୍ଷିତ କରିଛି ।
ତିନି ତଲାକ୍ ଉଚ୍ଛେଦ ମୁସଲମାନ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ସେହି ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଏବଂ ଆଇନଗତ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିଛି ଯାହାର ସେମାନେ ଦୀର୍ଘ ଦିନରୁ ହକଦାର ଥିଲେ। ମହିଳାମାନଙ୍କ ବିବାହ ବୟସକୁ 18 ବର୍ଷରୁ 21 ବର୍ଷକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିବାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟିରେ ସହାୟକ ହେବ। ମାତୃତ୍ୱ ଛୁଟିକୁ 26 ସପ୍ତାହକୁ ଦ୍ୱିଗୁଣିତ କରିବା ଦ୍ୱାରା କର୍ମଜୀବୀ ମାଆମାନଙ୍କୁ ସହାୟତା କରିବାରେ ଭାରତ ସବୁଠାରୁ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ଦେଶମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି। ଏବଂ ଧାରା 35-ଏ ଉଚ୍ଛେଦ ହେବା ସହିତ ଜାମ୍ମୁ-କାଶ୍ମୀରରେ ମହିଳାମାନେ ଏବେ ସମାନ ସମ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ଆଇନଗତ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରୁଛନ୍ତି ଯାହାକି ଅତୀତର ଅନ୍ୟାୟର ଏକ ଐତିହାସିକ ସଂଶୋଧନକୁ ଦର୍ଶାଉଛି । ଦୁଇଟି ପ୍ରମୁଖ ଯୋଜନା-ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମୁଦ୍ରା ଯୋଜନା (ପିଏମଏମୱାଇ) ଏବଂ ଷ୍ଟାଣ୍ଡ-ଅପ୍ ଇଣ୍ଡିଆ-ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି। ମୁଦ୍ରା ଯୋଜନାରେ 20 ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଋଣ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଛି । 52.5 କୋଟିରୁ ଅଧିକ ମୁଦ୍ରା ଋଣ ଆକାଉଣ୍ଟ ମଧ୍ୟରୁ 68% ମହିଳାଙ୍କ ନାମରେ ରହିଛି । ମାର୍ଚ୍ଚ 2025 ସୁଦ୍ଧା, ଷ୍ଟାଣ୍ଡଅପ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ଯୋଜନା ଅଧୀନରେ 2.73 ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଆକାଉଣ୍ଟକୁ ମଞ୍ଜୁରି ଦିଆଯାଇଛି, ଯେଉଁଥିରୁ 2,04,058 ଋଣ, ଅର୍ଥାତ୍ ପାଖାପାଖି 83 ପ୍ରତିଶତ ମହିଳାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମଞ୍ଜୁର କରାଯାଇଛି। ଏହାର ପରିମାଣ 47,704 କୋଟି ଟଙ୍କାରୁ ଅଧିକ।
ଦୀନଦୟାଲ ଅନ୍ତ୍ୟୋଦୟ ଯୋଜନା – ଜାତୀୟ ଗ୍ରାମୀଣ ଜୀବିକା ମିଶନ ଅନ୍ତର୍ଗତ 1 କୋଟିରୁ ଅଧିକ ମହିଳାଙ୍କୁ 2 ଲକ୍ଷ ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଗୋଷ୍ଠୀରେ ସାମିଲ କରାଯାଇଛି। ଏହି ସଶକ୍ତିକରଣକୁ ଏକ ପାଦ ଆଗକୁ ନେଇ, ଲଖପତି ଦିଦି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଏକ ଯୁଗାନ୍ତକାରୀ ପଦକ୍ଷେପ ଭାବରେ ଉଭା ହୋଇଛି। ମାର୍ଚ୍ଚ 2025 ସୁଦ୍ଧା, ଏହା 1,48 କୋଟି ଏସଏଚଜି ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ବିବିଧ ଏବଂ ସ୍ଥାୟୀ ଜୀବିକା କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ମାଧ୍ୟମରେ ସର୍ବନିମ୍ନ ବାର୍ଷିକ ଆୟ 1 ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଉପାର୍ଜନ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ କରିଛି। ମିଶନ ମୋଡରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ମିଶନ ଶକ୍ତି ହେଉଛି ଜୀବନର ସମସ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ମହିଳାମାନଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା, ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ସଶକ୍ତିକରଣ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଏକ ଫ୍ଲାଗସିପ୍ ପଦକ୍ଷେପ। ନିର୍ଯାତନା ସମ୍ପର୍କରେ ଅଭିଯୋଗ କରିବା ଲାଗି ଦେଶରେ 819 ଟି ୱାନ୍ ଷ୍ଟପ୍ କେନ୍ଦ୍ର ଖୋଲାଯାଇଛି। ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ଏଥିରୁ 10.98 ଲକ୍ଷ ମହିଳା ଉପକୃତ ହୋଇଛନ୍ତି । ସକ୍ଷୀ ନିବାସ ଯୋଜନାରେ 5.7 ଲକ୍ଷ ମହିଳା ସହାୟତା ପାଇଛନ୍ତି । ଗତ 11 ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ମହିଳା ସଶକ୍ତିକରଣ ପ୍ରତି ମୋଦୀ ସରକାରଙ୍କ ନିରନ୍ତର ପ୍ରତିବଦ୍ଧତା ବ୍ୟାପକ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଛି ।