ବେଦର ଜ୍ଞାତା ଏବଂ ଜଣେ ମହାନ ଐତିହାସିକ ପଣ୍ଡିତ ଭାଗବତ ଦତ୍ତ ୧୮୯୩ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୨୭ ତାରିଖରେ ପଞ୍ଜାବର ଅମୃତସରରେ ଶ୍ରୀ କୁନ୍ଦନଲାଲ ଏବଂ ଶ୍ରୀମତୀ ହରଦେବୀଙ୍କ ଘରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ଆର୍ଯ୍ୟ ସମାଜ ପରିବାରରୁ ଆସିଥିବା ଭାଗବତ ଦତ୍ତ ଙ୍କର ସଂସ୍କୃତ ପ୍ରତି ଗଭୀର ପ୍ରେମ ଥିଲା। ଦ୍ୱାଦଶ ଶ୍ରେଣୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ପରେ, ସେ ୧୯୧୫ ମସିହାରେ ଲାହୋରର ଡି.ଏ.ଭି. କଲେଜରୁ ସଂସ୍କୃତ ଏବଂ ଦର୍ଶନ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ବି.ଏ. ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ କରିଥିଲେ।
ସେହି ସମୟରେ, ସେ ସନ୍ଥ ଲକ୍ଷ୍ମଣାନନ୍ଦ ସ୍ବାମୀଙ୍କ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଥିଲେ, ଯିଏ ଋଷି ଦୟାନନ୍ଦଙ୍କଠାରୁ ଯୋଗ ଶିକ୍ଷା କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ “ଧ୍ୟାନ ଯୋଗ” ସେତେବେଳକୁ ବହୁତ ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇଥିଲା। ସ୍ୱାମୀଜୀ ଭାଗବତ ଦତ୍ତଙ୍କୁ ସେହି ଯୋଗ ବିଧି ଶିକ୍ଷାଇଥିଲେ। ଏହା ତାଙ୍କୁ ଜୀବନସାରା ଉତ୍ତମ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଏବଂ ଏକାଗ୍ରତାର ଅପାର ଲାଭ ଦେଇଥିଲା।
ବି.ଏ. ସମାପ୍ତ କରିବା ପରେ, ଭାଗବତ ଦତ୍ତ ବେଦ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରିଥିଲେ। ତେଣୁ, ସେ ଲାହୋରର ଡି.ଏ.ଭି. କଲେଜରେ ନାମ ଲେଖାଇଲେ। ସେ କଲେଜର ଗବେଷଣା ବିଭାଗରେ କାମ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ। ତାଙ୍କର ନିଷ୍ଠା ଦେଖି, ସ୍କୁଲର ପ୍ରଶାସକମାନେ ତାଙ୍କୁ ଛଅ ବର୍ଷ ପରେ ବିଭାଗର ମୁଖ୍ୟ ନିଯୁକ୍ତ କଲେ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ୧୩ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ, ସେ ପ୍ରାୟ ୭,୦୦୦ ହସ୍ତଲିଖିତ ଗ୍ରନ୍ଥର ସଂଗ୍ରହ କରିଥିଲେ ତଥା ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ, ଅନେକ ଉପଯୋଗୀ ଗ୍ରନ୍ଥର ସମ୍ପାଦନା ଏବଂ ପୁନଃପ୍ରକାଶନ କରିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ , କିଛି ସୈଦ୍ଧାନ୍ତିକ କାରଣରୁ, ସେ ଗବେଷଣା ବିଭାଗରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ପଣ୍ଡିତ ବିଶ୍ୱବନ୍ଧୁଙ୍କ ସହ ସମନ୍ୱୟ ରକ୍ଷା କରିପାରି ନଥିଲେ। ତେଣୁ, ଭାଗବତ ଦତ୍ତ DAV କଲେଜରୁ ଅବସର ନେଇ ସ୍ୱାଧୀନ ରୂପେ ଅଧ୍ୟୟନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ।
ଅଧ୍ୟୟନ, ଅନୁସନ୍ଧାନ ଏବଂ ଲେଖନ ସହିତ, ସେ ଆର୍ଯ୍ୟ ସମାଜରେ ସକ୍ରିୟ ରହିଥିଲେ। ସେ ଆର୍ଯ୍ୟ ସମାଜର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସଂଗଠନ, “ପରୋପକାରିଣୀ ସଭା”ର ଜଣେ ନିର୍ବାଚିତ ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ ଏବଂ ଏହାର “ବିଦ୍ୱତ ସମିତି”ର ମଧ୍ୟ ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ। ସେ ଜଣେ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ବିଦ୍ୱାନ ଏବଂ ବକ୍ତା ଭାବରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଥିଲେ। ସେ ଆର୍ଯ୍ୟ ସମାଜ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପାଇଁ ସାରା ଦେଶରେ ଭ୍ରମଣ କରୁଥିଲେ। ଏହି କାରଣରୁ ସେ ପଣ୍ଡିତ ଭାଗବତ ଦତ୍ତ ଭାବରେ ପରିଚିତ ହେଲେ।
ନାରୀ ଶିକ୍ଷାର ସମର୍ଥକ, ଭାଗବତ ଦତ୍ତ ଜୀ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ସତ୍ୟବତୀଙ୍କୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ, ଏବଂ ସେ ଶାସ୍ତ୍ରୀ ପରୀକ୍ଷାରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିବା ପଞ୍ଜାବର ପ୍ରଥମ ମହିଳା ହୋଇଥିଲେ। ତାଙ୍କ ପୁଅ ସତ୍ୟଶ୍ରବା ମଧ୍ୟ ଜଣେ ସଂସ୍କୃତ ବିଦ୍ୱାନ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ଅନେକ କୃତି ଇଂରାଜୀରେ ଅନୁବାଦ ଏବଂ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି। ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ, ବିଭାଜନ ପରେ ସେ ଯେତେବେଳେ ଦିଲ୍ଲୀ ଫେରି ଆସିଲେ, ସେ ତାଙ୍କ ବିଶାଳ ସଂଗ୍ରହର ଏକ ଛୋଟ ଅଂଶ ତାଙ୍କ ସହିତ ଆଣିପାରିଲେ। ସେ ଦିଲ୍ଲୀରେ ମଧ୍ୟ ସାମାଜିକ ଜୀବନରେ ସକ୍ରିୟ ରହିଥିଲେ।
ଅନେକ ଭାରତୀୟ ଏବଂ ବିଦେଶୀ ବିଦ୍ୱାନ ତାଙ୍କ ଗବେଷଣା ଏବଂ ପାଣ୍ଡିତ୍ୟକୁ ପ୍ରଶଂସା କରିଛନ୍ତି। ସେମାନେ ପରସ୍ପର ସହିତ ପତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ସେ ଦୁଃଖିତ ଥିଲେ ଯେ ଅନେକ ବିଦ୍ୱାନ, ତାଙ୍କର ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ ନକରି, ଭାଗବତ ଦତ୍ତ ଙ୍କ ଆବିଷ୍କାରର ନିଷ୍କର୍ଷଗୁଡ଼ିକୁ ସେମାନଙ୍କ ପୁସ୍ତକରେ ଲେଖିଛନ୍ତି। ପଣ୍ଡିତ ରାହୁଲ ସାଂକୃତ୍ୟାୟନ ତାଙ୍କ ସହିତ ଲାହୋରରେ ଅନେକ ବର୍ଷ ଧରି ରହି ଗବେଷଣା କରିଥିଲେ। ସେ ସ୍ୱୀକାର କରିଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କୁ ଭାଗବତ ଦତ୍ତଙ୍କ ଠାରୁ ଐତିହାସିକ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ମିଳିଥିଲା ।
ଭାଗବତ ଦତ୍ତ ଜଣେ ପଞ୍ଜାବୀ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ପରି ଢିଲା ପାଇଜାମା, ସାର୍ଟ, ଧଳା ପଗଡ଼ି ଏବଂ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ କୁଣ୍ଡଳ ପିନ୍ଧୁଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ସେ ସଂସ୍କୃତରେ ପ୍ରାଞ୍ଜଳ ଏବଂ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଭାବରେ କହିବା ଆରମ୍ଭ କରୁଥିଲେ , ସମସ୍ତେ ତାଙ୍କ ପାଣ୍ଡିତ୍ୟରେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଉ ଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଦେହାନ୍ତ ନଭେମ୍ବର 22, 1968 ରେ ଦିଲ୍ଲୀରେ ହୋଇଥିଲା।
ବର୍ତ୍ତମାନ ଉପଲବ୍ଧ ତାଙ୍କର ପ୍ରମୁଖ ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି: ବୈଦିକ ଵାଂଗମୟାର ଇତିହାସ (ତିନିଟି ଭାଗ), ଭାରତ ବର୍ଷର ବୃହତ ଇତିହାସ (ଦୁଇଟି ଭାଗ), ଋଗ୍ବେଦ ଉପରେ ବକ୍ତୃତା, ଋଗ୍ ମନ୍ତ୍ର ବ୍ୟାଖ୍ୟା, ନିରୁକ୍ତ ଭାଷା ବ୍ୟାଖ୍ୟା, ଅଥର୍ବବେଦୀୟ ପଞ୍ଚପରଲିକା, ବାଲ୍ମିକୀୟ ରାମାୟଣରର ବାଲକାଣ୍ଡ, ଅଯୋଧ୍ୟା କାଣ୍ଡ ତଥା ଅରଣ୍ୟକାଣ୍ଡର କାଶ୍ମିରୀ (ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମ) ସଂସ୍କରଣର ସମ୍ପାଦନା, ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ଇତିହାସ, ଭାଷାର ଇତିହାସ, ସ୍ୱାମୀ ଦୟାନନ୍ଦଙ୍କ ପତ୍ର ଏବଂ ବିଜ୍ଞାପନ, ବେଦ ବିଦ୍ୟା ନିଦର୍ଶନ, Extraordinary Scientific Knowledge in Vedic works, Western Indologists-A study in motives, Story of creation.ଏଗୁଡ଼ିକ ରାମଲାଲ କପୁର ଟ୍ରଷ୍ଟ, ବହଲଗଡ଼ (ସୋନିପତ, ହରିୟାଣା) ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି।