ମିଥ୍ୟା ଖବର, ଭ୍ରମାତ୍ମକ ସୂଚନା ଏବଂ ଅନୁଚିତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପ୍ରସାରଣ ଉପରେ ଅଙ୍କୁଶ ଲଗାଇବା ପାଇଁ ସରକାର ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଛନ୍ତି । ଏହାକୁ ଏକ ସ୍ୱାୟତ୍ତ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରି ସରକାର ଜରୁରୀ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବା କହିଛନ୍ତି କେନ୍ଦ୍ର ସୂଚନା ଏବଂ ପ୍ରସାରଣ ମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ଅଶ୍ୱିନୀ ବୈଷ୍ଣବ ।
ଲୋକସଭାରେ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀ ଦାଖଲ କରିଥିବା ସୂଚନା ମୁତାବକ, ଭ୍ରମାତ୍ମକ ସୂଚନା ଓ ମିଥ୍ୟା ଖବର ପ୍ରସାରଣ ଲାଗି ସରକାର ଅନେକ ଆଇନଗତ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଛନ୍ତି । ସମ୍ବାଦପତ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଭାରତୀୟ ପ୍ରେସ୍ ପରିଷଦ (ପିସିଆଇ) ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ‘ସାମ୍ବାଦିକ ଆଚରଣର ମାନଦଣ୍ଡ’ ପାଳନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ। ଏହି ମାନଦଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକ ଅନ୍ୟ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ମିଥ୍ୟା / ଅପମାନଜନକ / ଭ୍ରମାତ୍ମକ ଖବର ପ୍ରକାଶନକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରେ। ପରିଷଦ ଆଇନର ଧାରା ୧୪ ଅନୁଯାୟୀ, ମାନଦଣ୍ଡର କଥିତ ଉଲ୍ଲଂଘନର ତଦନ୍ତ କରାଯାଇପାରିବ ଏବଂ ସମ୍ବାଦପତ୍ର, ସମ୍ପାଦକ, ସାମ୍ବାଦିକ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କୁ ସତର୍କ କରାଯାଇପାରିବ କିମ୍ବା ଭର୍ତ୍ସନା କରାଯାଇପାରିବ।
ଟିଭି ଚ୍ୟାନେଲଗୁଡ଼ିକ କେବୁଲ ଟେଲିଭିଜନ ନେଟୱାର୍କ (ନିୟନ୍ତ୍ରଣ) ଆଇନ, ୧୯୯୫ ଅନୁଯାୟୀ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସଂହିତା ପାଳନ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ। ଏହି ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ, ଏପରି କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପ୍ରସାରଣ କରାଯିବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ ଯେଉଁଥିରେ ଅଶ୍ଳୀଳ, ଅପମାନଜନକ, ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ, ମିଥ୍ୟା ଏବଂ ବିଚାର ଉତ୍ତେଜକ ଇଙ୍ଗିତ ଏବଂ ଅର୍ଦ୍ଧସତ୍ୟ ଥାଏ। କେବୁଲ ଟେଲିଭିଜନ ନେଟୱାର୍କ (ସଂଶୋଧନ) ନିୟମ, ୨୦୨୧ରେ ଟିଭି ଚ୍ୟାନେଲଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ୱାରା ସଂହିତାର ଉଲ୍ଲଂଘନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅଭିଯୋଗଗୁଡ଼ିକର ତଦନ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ ଅଭିଯୋଗ ସମାଧାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି। କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସଂହିତାର ଉଲ୍ଲଂଘନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପଯୁକ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।
ଡିଜିଟାଲ୍ ମିଡିଆରେ ଖବର ଏବଂ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଘଟଣା ପ୍ରକାଶକଙ୍କ ପାଇଁ ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା (ମଧ୍ୟସ୍ଥି ମାର୍ଗଦର୍ଶିକା ଏବଂ ଡିଜିଟାଲ୍ ମିଡିଆ ଆଚାର ସଂହିତା) ନିୟମ, ୨୦୨୧ (ଆଇଟି ନିୟମ, ୨୦୨୧) ଏକ ଆଚରଣ ସଂହିତାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଛି।
କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ସହ ଜଡିତ ମିଥ୍ୟା ଖବର ଯାଞ୍ଚ କରିବା ପାଇଁ ସୂଚନା ଏବଂ ପ୍ରସାରଣ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ପତ୍ର ସୂଚନା କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ (ପିଆଇବି) ଅଧୀନରେ ନଭେମ୍ବର, ୨୦୧୯ରେ ଏକ ଫ୍ୟାକ୍ଟ ଚେକ୍ ୟୁନିଟ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି। ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ/ବିଭାଗରେ କ୍ଷମତାପ୍ରାପ୍ତ ଉତ୍ସରୁ ଖବରର ସତ୍ୟତା ଯାଞ୍ଚ କରିବା ପରେ, ଏହି ୟୁନିଟ୍ ଏହାର ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ପ୍ଲାଟଫର୍ମରେ ସଠିକ୍ ସୂଚନା ପୋଷ୍ଟ କରେ।
ସୂଚନା ଆଇନ ୨୦୦୦ର ଧାରା ୬୯କ ଅନୁଯାୟୀ, ସରକାର ଭାରତର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ଏବଂ ଅଖଣ୍ଡତା, ଭାରତର ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ରାଜ୍ୟର ସୁରକ୍ଷା ଓ ସାର୍ବଜନୀନ ଶୃଙ୍ଖଳାର ହିତରେ ୱେବସାଇଟ୍, ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ହ୍ୟାଣ୍ଡେଲ ଏବଂ ପୋଷ୍ଟଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ଲକ୍ କରିବା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଜାରି କରନ୍ତି।
ସରକାର ଆଇଟି ଆଇନ ୨୦୦୦ ମୁତାବକ ୨୦୨୧ ଫେବୃଆରୀ ୨୫ ତାରିଖରେ ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତି (ମଧ୍ୟସ୍ଥି ମାର୍ଗଦର୍ଶିକା ଏବଂ ଡିଜିଟାଲ୍ ମିଡିଆ, ଆଚାର ସଂହିତା) ନିୟମ, ୨୦୨୧ର ବିଜ୍ଞପ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।
ନିୟମର ଭାଗ-୩ରେ ଡିଜିଟାଲ୍ ନ୍ୟୁଜ୍ ପ୍ରକାଶକ ଏବଂ ଅନଲାଇନ୍ କ୍ୟୁରେଟେଡ୍ ବିଷୟବସ୍ତୁ (ଓଟିଟି ପ୍ଲାଟଫର୍ମ) ପ୍ରକାଶକଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଆଚରଣ ସଂହିତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ଓଟିଟି ପ୍ଲାଟଫର୍ମଗୁଡ଼ିକ ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରଚଳିତ ଆଇନ ଦ୍ୱାରା ନିଷିଦ୍ଧ କୌଣସି ବିଷୟବସ୍ତୁ ପ୍ରସାରଣ ନକରିବା ପାଇଁ ବାଧ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ଓଟିଟି ପ୍ଲାଟଫର୍ମଗୁଡ଼ିକ ନିୟମର ସୂଚୀରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ସାଧାରଣ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀକୁ ଆଧାର କରି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ବୟସ-ଭିତ୍ତିକ ସ୍ୱ-ବର୍ଗୀକରଣ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ, ଯେଉଁଥିରେ ନଗ୍ନତା ଏବଂ ଲିଙ୍ଗ-ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଚିତ୍ରଣ ସମ୍ପର୍କିତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବୟସ-ଅନୁପଯୁକ୍ତ ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ପ୍ରତିବନ୍ଧିତ କରିବା ପାଇଁ ଓଟିଟି ପ୍ଲାଟଫର୍ମଗୁଡ଼ିକରେ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାର ନିୟମ ରହିଛି । ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ଆଇଟି ଆଇନ, ୨୦୦୦ର ଧାରା ୭୯(୩)(ବି) ସମ୍ପୃକ୍ତ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ମଧ୍ୟସ୍ଥିମାନଙ୍କୁ ବେଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟ କିମ୍ବା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରେ ଯାହାଦ୍ୱାରା ଏପରି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ପ୍ରବେଶକୁ ଅପସାରଣ/ବନ୍ଦ କରାଯାଇପାରିବ।
ସରକାର ୧୯.୦୨.୨୦୨୫ ତାରିଖରେ ଓଟିଟି ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଏବଂ ଓଟିଟି ପ୍ଲାଟଫର୍ମର ସ୍ୱ-ନିୟାମକ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ ପରାମର୍ଶ ଜାରି କରିଛନ୍ତି ଯାହା ଦ୍ୱାରା ସେମାନଙ୍କର ପ୍ଲାଟଫର୍ମରେ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ପ୍ରସାରଣ କରିବା ସମୟରେ ଭାରତୀୟ ଆଇନ ଏବଂ ଆଇଟି ନିୟମ, ୨୦୨୧ ଅନୁଯାୟୀ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଆଚରଣ ସଂହିତାର ପାଳନ ସୁନିଶ୍ଚିତ ହୋଇପାରିବ।
ସମ୍ପୃକ୍ତ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ସହିତ ଉପଯୁକ୍ତ ପରାମର୍ଶ ପରେ, ବର୍ତ୍ତମାନସୁଦ୍ଧା ୪୩ଟି ଓଟିଟି ପ୍ଲାଟଫର୍ମକୁ ବନ୍ଦ କରାଯାଇଛି।