କହ୍ନାଇ ଲାଲ ଦତ୍ତ ଜନ୍ମାଷ୍ଟମୀର ଅନ୍ଧାର ରାତିରେ ଚନ୍ଦନନଗରରେ ତାଙ୍କ ମାମୁଁଙ୍କ ଘରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ, ତେଣୁ ହୁଏତ ତାଙ୍କର ନାମ କହ୍ନାଇ ରଖାଯାଇଥିଲା। କହ୍ନାଇ ଚାରି ବର୍ଷ ବୟସର ହେବା ପରେ ତାଙ୍କ ପିତା ତାଙ୍କୁ ବମ୍ବେ ନେଇଗଲେ। ବମ୍ବେରେ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ରହିବା ପରେ, ସେ ନଅ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଚନ୍ଦନନଗର ଫେରି ଆସିଲେ, ଯେଉଁଠାରେ ସେ ତାଙ୍କର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଠାରୁ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କଲେ। ସେ ଚନ୍ଦନନଗରର ଡୁପ୍ଲେ କଲେଜରୁ ତାଙ୍କର ସ୍ନାତକ ସମାପ୍ତ କଲେ। ସେହି କଲେଜର ପ୍ରଫେସର ଚାରୁ ଚନ୍ଦ୍ର ରାୟଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କର ଘନିଷ୍ଠ ସମ୍ପର୍କ ମାଧ୍ୟମରେ, । କହ୍ନାଇ କ୍ରାନ୍ତିର ପଥ ସହିତ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ।
ସ୍ନାତକ ସମାପ୍ତ କରିବା ପରେ, କହ୍ନାଇ କଲିକତା ଚାଲିଗଲେ ଏବଂ ଯୁଗାନ୍ତର କାର୍ଯ୍ୟାଳୟରେ କାମ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ। ଯେତେବେଳେ ସେ କଲିକତାରେ ଅନୁଶୀଳନ ସମିତି ସହିତ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ, ସେ କେବଳ ସଦସ୍ୟ ହେଲେ ନାହିଁ ବରଂ ତାଙ୍କ ଘରେ ଏକ ଶାଖା ମଧ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲେ, ଏବଂ ପରେ ତାଙ୍କ ଅଞ୍ଚଳରେ ଆଉ ପାଞ୍ଚଟି ଶାଖାର ସ୍ଥାପନା କଲେ। ଏହି ଶାଖାଗୁଡ଼ିକରେ ବ୍ୟାୟାମ ଏବଂ ଲାଠି ଚାଳନା କୌଶଳ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଉଥିଲା ।
ଖୁଦିରାମ ବୋଷଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ମୁଜାଫରପୁର ବୋମା ବିସ୍ଫୋରଣ ପରେ, ବ୍ରିଟିଶ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ନିଦ ହଜିଗଲା। ସମଗ୍ର ବ୍ରିଟିଶ ପ୍ରଶାସନ ହାଇ ଆଲର୍ଟରେ ଥିଲା। ସନ୍ଦିଗ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କ ପାଇଁ ସବୁଠି ଖୋଜାଖୋଜି ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ବ୍ୟାପକ ତଦନ୍ତ ପରେ, ପୋଲିସ ଜାଣିପାରିଲା ଯେ ବିପ୍ଳବୀମାନଙ୍କ ଆଡ୍ଡାସ୍ଥଳୀ ମାନିକତଲ୍ଲା ର ଏକ ଉଦ୍ୟାନରେ ଥିଲା। ଏହି ଉଦ୍ୟାନ ଅରବିନ୍ଦ ଘୋଷଙ୍କ ଭାଇ ସିଭିଲ୍ ସର୍ଜନ ଡକ୍ଟର ବୀରେନ୍ଦ୍ର ଘୋଷଙ୍କର ଥିଲା। ଗୁଇନ୍ଦା ବିଭାଗ ସେଠାରୁ କ୍ରାନ୍ତିକାରୀ ମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଉପରେ ନଜର ରଖିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା। ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ, କ୍ରାନ୍ତିକାରୀ ମାନେ ଏହି ଗୁଇନ୍ଦା ଅଭିଯାନ ବିଷୟରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଜ୍ଞ ଥିଲେ। ବିଭାଗକୁ ଏହାର ସୂଚନା ମିଳିଥିଲା ଏବଂ ଦେଶର ପ୍ରଥମ ବୋମା ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ରର ପର୍ଦ୍ଦାଫାସ କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲା। ପୋଲିସ ବଗିଚା ମାଲିକ ବୀରେନ୍ଦ୍ର ଘୋଷ, ତାଙ୍କ ଭାଇ ଅରବିନ୍ଦ ଘୋଷ, ନଳିନୀ କହ୍ନାଇ ଲାଲ ଦତ୍ତ ଏବଂ ପ୍ରାୟ 35 ଜଣ ଦେଶଭକ୍ତ ଙ୍କୁ ଗିରଫ କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲା।
ଅଲୀପୁର ମାମଲାରେ ନରେନ୍ଦ୍ର ଗୋସ୍ୱାମୀ ନାମକ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା, ଯିଏ ସରକାରୀ ସାକ୍ଷୀ ହେବାକୁ ରାଜି ହୋଇଥିଲେ। ତାଙ୍କର ଦେଶଦ୍ରୋହ ବିପ୍ଳବୀମାନଙ୍କ ଅବଶିଷ୍ଟ ପ୍ରୟାସକୁ ଭଣ୍ଡୁର କରିବାର ଧମକ ଦେଇଥିଲା।
ଏହି ସମସ୍ତ କଏଦୀଙ୍କୁ ଅଲୀପୁର ଜେଲରେ ରଖାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ସେମାନଙ୍କର ବିଚାର କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି କାରଣରୁ ଏହି ଅଭିଯୋଗକୁ ଅଲୀପୁର ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର ନାମ ଦିଆଯାଇଥିଲା। କହ୍ନାଇଲାଲ ଦତ୍ତଙ୍କ ସହିତ, ତାଙ୍କର ପ୍ରେରଣାଦାତା ପ୍ରଫେସର ଚାରୁ ଚନ୍ଦ୍ର ରାୟଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା। ସମସ୍ତଙ୍କ ବିଚାର କରାଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଚାରୁ ଚନ୍ଦ୍ର ରାୟଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା କାରଣ ସେ ଫରାସୀ ଉପନିବେଶର ନାଗରିକ ଥିଲେ।
ତାଙ୍କର ଦେଶଦ୍ରୋହ ବିପ୍ଳବୀଙ୍କ ଅବଶିଷ୍ଟ ପ୍ରୟାସକୁ ଭଣ୍ଡୁର କରିବାର ଆଶଙ୍କା ଥିଲା। ଯଦିଓ ନରେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ କୄକୃତ୍ୟ କୁ ଦେଶଭକ୍ତ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଦ୍ୱାରା ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ ନିନ୍ଦା କରାଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଏହା ମାମଲାକୁ କୌଣସି ସମର୍ଥନ ମିଳିବାର ସମ୍ଭାବନା ନଥିଲା।
ବର୍ତ୍ତମାନ, ଜେଲରେ,କହ୍ନାଇଲାଲ ଦତ୍ତ ଏବଂ ସତ୍ୟେନ୍ଦ୍ର ବସୁ ଏହି ଦେଶଦ୍ରୋହୀକୁ ଉଚିତ ଶିକ୍ଷା ଦେବା ପାଇଁ ଏକ ଚମତ୍କାର ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ। ସେମାନେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ ଯେ ନରେନ୍ଦ୍ର ନିଜ ବୟାନ ସମାପ୍ତ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଏହି ଦୁନିଆ ଛାଡି ଚାଲିଯିବା ଉଚିତ। କହ୍ନାଇଲାଲ ଦତ୍ତ ଏବଂ ସତ୍ୟେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ବୁଦ୍ଧି ନିରନ୍ତର କାମ କରୁଥିଲା। ସେମାନେ ପ୍ରଥମେ ଜେଲ ୱାର୍ଡେନଙ୍କ ସହିତ ଏକ ଘନିଷ୍ଠ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ବହୁ ପରିମାଣରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲେ। ଫଳସ୍ୱରୂପ, ସେମାନେ ଜେଲକୁ ଅଣାଯାଇଥିବା ପଣସ ଏବଂ ମାଛ ଭିତରେ ଲୁଚାଇ ରଖାଯାଇଥିବା ଦୁଇଟି ପିସ୍ତଲ ପାଇବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲେ। ସେମାନେ କୌଣସି ପ୍ରତିବନ୍ଧକର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇନଥିଲେ। ବାହ୍ୟ ଜଗତ କେବେ ଜାଣି ପାରିଲା ନାହିଁ ଯେ କେଉଁ ୱାର୍ଡେନ ପିସ୍ତଲ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲେ ଏବଂ କିଏ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ବାହାରୁ ପଠାଇଥିଲେ।
ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସର ଯେଉଁ ତାରିଖରେ ନରେନ୍ଦ୍ର ନିଜ ବୟାନ ଦେବାକୁ ସ୍ଥିର କରିଥିଲେ ତାହା ନିକଟତର ହୋଇଥିଲା। ନରେନ୍ଦ୍ର ନିୟମିତ ଭାବରେ ପ୍ରତିଦିନ ସତ୍ୟେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ କହ୍ନାଇ ଲାଲଙ୍କୁ ଭେଟିବାକୁ ଯାଉଥିଲେ। ଅଗଷ୍ଟ 31, 1908 ରେ, ସେ ତାଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟରେ ସେମାନଙ୍କ ପାଖକୁ ଆସୁଥିଲେ। ତା’ପରେ ସତ୍ୟେନ୍ଦ୍ର ତାଙ୍କ ବିଛଣା ପାଖରେ ରଖାଯାଇଥିବା ପିସ୍ତଲ ସହିତ ନରେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଆକ୍ରମଣ କଲେ। ଗୁଳି ତାଙ୍କ ଗୋଡ଼ରେ ବାଜିଲା, କିନ୍ତୁ ସେ ପଡ଼ିଲେ ନାହିଁ। ସତ୍ୟେନ୍ଦ୍ର ଦ୍ୱିତୀୟ ଗୁଳି ଚଳାଇଲେ, ଏବଂ ସେତେବେଳକୁ ନରେନ୍ଦ୍ର ଦୌଡ଼ି ପଳାଇବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ସତ୍ୟେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ କାହ୍ନଇ ତାଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଇ ତାଙ୍କୁ ଗୁଳି କରିଥିଲେ ।
କାହ୍ନଇଙ୍କ ଫାଶୀଦଣ୍ଡ ୧୦ ନଭେମ୍ବର ୧୯୦୮ ରେ ସ୍ଥିର ହୋଇଥିଲା। ଦୁଇ ଦିନ ପରେ ସତ୍ୟେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଫାଶୀଦଣ୍ଡ ଦିଆଯାଇଥିଲା।
କୋଟି କୋଟି ପ୍ରଣାମ । ବିନମ୍ର ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି।